%0 Journal Article %T ارزیابی آثار بالقوه استقرار بازار آب محلی در شرایط رویارویی با خشکسالی و کم آبی در استان تهران %J تحقیقات منابع آب ایران %I انجمن علوم و مهندسی منابع آب %Z 1735-2347 %A پرهیزکاری, ابوذر %A یاوری, غلامرضا %A محمودی, ابو الفضل %A بخشی خانیکی, غلامرضا %D 2022 %\ 02/20/2022 %V 17 %N 4 %P 192-210 %! ارزیابی آثار بالقوه استقرار بازار آب محلی در شرایط رویارویی با خشکسالی و کم آبی در استان تهران %K بازار آب %K کم آبی %K خشکسالی %K بهره وری آب %K مدل SWAP %R %X استقرار بازار آب محلی در بخش کشاورزی یک راه حل امیدبخش جهت افزایش کارایی اقتصادی آب در مواقع خشکسالی، کم‌­آبی و کاهش تولیدات زراعی است. کشاورزان با فرصت­‌های ایجاد شده در بازار آب از طریق بهبود شیوه‌­های مدیریت تأمین آب، برای اجاره و فروش این نهاده کمیاب اقدام نموده و در راستای تأمین آب قابل فروش در بازار تلاش خواهند کرد. این امر افزون بر مدیریت منابع آب سطحی، منجر به کاهش فشار کشاورزان برای استفاده از منابع آب‌های زیرزمینی می­شود. با توجه به اهمیت این موضوع، در مطالعه حاضر آثار بالقوه شکل­‌گیری بازار آب محلی در مناطق پنج‌گانه استان تهران تحت شرایط رخداد خشکسالی، کم‌­آبی و کاهش تولیدات زراعی ارزیابی شد. این کار با استفاده تلفیقی از مدل اقتصادی تولید محصولات کشاورزی ایالتی یا منطقه­ای (SWAP)، مدل هیدرولوژیکی ارزیابی و برنامه­‌ریزی آب (WEAP) و مجموعه داده‌های آماری مربوط به سال­های 1398-1392 صورت گرفت. نتایج نشان داد که با استقرار بازار آب محلی و تعادل‌­بخشی داد و ستد آب کشاورزی بین حوضه‌­های مطالعاتی استان تهران، پیامدهای منفی پدیده خشکسالی در بهره‌­برداری از منابع آبی موجود تا حدود 12/7 درصد نسبت به دوره پایه کاهش می‌­یابد. افزون بر این، استقرار بازار آب محلی به عنوان یک نهاد عرفی و حقوقی در سطح استان تهران علیرغم انتقال منابع آبی مازاد حوضه‌های شرقی و شمالی (M1 و M2) به حوضه­‌های جنوب غربی استان تهران (M3، M4 و M5)، سبب افزایش ضریب اطمینان دسترسی کشاورزان به آب آبیاری شده و از کاهش محصولات زراعی سودآور (گوجه‌­فرنگی، ذرت دانه‌ای، هندوانه و آفتابگردان) در الگوهای بهینه کشت ممانعت می­‌کند. همچنین، این نهاد ساختاری با تحقق سیاست اشتراک‌­گذاری منابع آب کشاورزی و افزایش 5/89 تا 11/06 درصدی شاخص نسبت سود به آب مصرفی به نحو مطلوبی مسأله تخصیص و مدیریت بهینه منابع آب را بین فعالیت‌های مختلف زراعی حوضه‌­های پنج‌­گانه استان تهران منعکس می‌­نماید. در پایان، با توجه به کارکردهای مثبت و مؤثر بازار آب محلی در بخش مدیریت منابع آب و کشاورزی، اجرایی شدن مقدمات شکل‌­گیری آن به مسئولین و سازمان‌­های ذیربط در استان تهران پیشنهاد می‌­شود. %U https://www.iwrr.ir/article_145699_6fdddbce79fc02b0c27a0447e8610360.pdf