TY - JOUR ID - 160234 TI - اثر پذیرش الگوی کم‌آبیاری در سطح مزارع دشت اردلان با تأکید بر مدیریت پایدار منابع آب JO - تحقیقات منابع آب ایران JA - IWRR LA - fa SN - 1735-2347 AU - پرهیزکاری, ابوذر AD - دکتری اقتصاد کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 18 IS - 3 SP - 111 EP - 130 KW - کم‌آبیاری KW - الگوی کلارک KW - ارزش اقتصادی آب KW - مدل‌سازی تجمیعی- فضایی KW - دشت اردلان DO - N2 - استفاده صحیح از روش کم­‌آبیاری نیاز به درک کاملی از پاسخ عملکرد به آب (حساسیت محصول به تنش خشکی) و تأثیر اقتصادی کاهش در عملکرد محصول دارد. در مناطقی که منابع آب محدود هستند، این روش می­‌تواند برای کشاورزان جهت حداکثرسازی بهره­‌وری آب کشاورزی به جای حداکثرسازی برداشت محصول در هر واحد زمین سودمند باشد. بدین منظور، در مطالعه حاضر اثر پذیرش راهبرد کم‌آبیاری در سطح مزارع دشت اردلان با تأکید بر مدیریت پایدار منابع آب ارزیابی شد. این کار با بهره‌­گیری از مدل برنامه‌­ریزی ریاضی اثباتی در سطح تجمیعی- فضایی (SI-PMP) و داده‌­های پرسشنامه‌­ای مربوط به سال زراعی 1399-1398 انجام شد. پس از واسنجی سیستم مدل­سازی پیشنهادی در محیط نرم­افزاری GAMS، اثرات کم‌­آبیاری به روش کلارک در سطوح 5 و 10 درصد بر الگوی بهینه کشت، منابع آب مصرفی و بازده ناخالص کشاورزان ارزیابی شد. نتایج حاکی از آن است که تفاوت فاحشی بین آب­‌بهای پرداختی کشاورزان (547 ریال) و ارزش اقتصادی آب آبیاری (1348 ریال) در دشت اردلان وجود دارد و این امر منجر به رایگان تلقی شدن نهاده آب و استفاده بی‌رویه آن در سطح اراضی زراعی شده است. همچنین، اعمال روش کم‌­آبیاری علی‌­رغم ایجاد کاهش در عملکرد محصولات منتخب (از 0/88 تا 5/72 درصد) و بازده ناخالص کشاورزان (از 3/15 تا 7/07 درصد)، منجر به صرفه‌­جویی 5/01 تا 9/78 درصد در مصرف آب آبیاری می­‌شود. کشش­‌پذیری بیشتر تقاضای نهاده آب در سطح مزرعه کوچک (573/0=ewater) و افزایش ارزش اقتصادی آب آبیاری به میزان 3/09 تا 8/21 درصد نسبت به شرایط سال پایه از دیگر پیامدهای اعمال کم‌­آبیاری در الگوهای مزارع نماینده است. در پایان، به‌کارگیری روش کم‌­­آبیاری در سطوح پایین (5 و 10 درصد) به‌­ویژه در سطح مزارع بزرگ، اعمال برنامه سیاستی ملاحظه برابری (در راستای کاهش شکاف قیمتی یا ارزشی آب‌­بها و ارزش اقتصادی آب)، اصلاح نظام قیمت‌گذاری و تفکیک‌­سازی قیمت آب برای بهره‌برداران کوچک، متوسط و بزرگ جهت مدیریت پایدار منابع آب در دشت اردلان توصیه می‌­شود. UR - https://www.iwrr.ir/article_160234.html L1 - https://www.iwrr.ir/article_160234_907379d9c7dc55bed70418e05f2a90ba.pdf ER -