بررسی آثار رفاهی تخصیص بازاری منابع آب در اقتصاد ایران

یوسفی, علی; حسن زاده, محمد; کرامت‌زاده, علی

بررسی آثار رفاهی تخصیص بازاری منابع آب در اقتصاد ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار /گروه توسعه روستایی دانشگاه صنعتی اصفهان

² استادیار / دانشکده علوم انسانی دانشگاه محقق اردبیلی

³ استادیار / دانشکده مدیریت کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

چکیده

در حال حاضر سازوکار تخصیص آب در کشور به صورت دستوری می‌باشد که منجر به ایجاد تنش و رقابت بین بخشی و بین منطقه‌ای شده است. با توجه به اینکه آب در بازار مبادله نمی‌شود و در بیشتر موارد به خصوص در بخش کشاورزی به بهای بسیار اندکی مبادله می‌شود؛ ارزش واقعی آب در سیستم حسابداری ملی و چرخه پولی اقتصاد در نظر گرفته نمی‌شود. ولی، در واقعیت آب به طور مستقیم و نامستقیم نهاده‌ اولیه بسیاری از کالاها و خدمات در اقتصاد است. از مهمترین راهکارهای مقابله با کم آبی تخصیص بهینه بر اساس ایجاد بالاترین ارزش است. هدف این مطالعه ارزیابی آثار رفاهی تغییر روش تخصیص منابع آب از دستوری به بازاری در اقتصاد کشور می‌باشد. با توجه به ارتباطات پسین و پیشین بخش آب با سایر بخشها؛ در این مطالعه از مدل تعادل عمومی استفاده شده است. از طرفی، جهت لحاظ نمودن ارزش واقعی آب در حسابهای ملی، آب به عنوان عامل اولیه تولید در ماتریس حسابداری اجتماعی لحاظ شده است. نتایج ایجاد بازار آب در شرایط کم آبی نشان می‌دهد که رفاه خانوارهای شهری و روستایی به ترتیب کاهش و افزایش می‌یابد. همچنین رفاه دهکهای بالای روستایی در مقایسه با دهکهای پایین افزایش چشمگیری دارد که نشانگر آن است که دهکهای بالاتر سهم بیشتری از مالکیت زمینهای دارای حقابه را دارا می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Welfare Effect of Water Market Allocation in Iranian Economy

نویسندگان [English]

A Yousefi ¹
M Hassan-Zade ²
A Keramat-Zade ³

¹ Assistant Professor, Department of Rural Development, Isfahan University of Technology, Isfahan

² Assistant Professor, Faculty of Literature and Humanities, Mohaghegh Ardabili University

³ Assistant Professor, Faculty of Agricultural Management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources

چکیده [English]

Administrative allocation of water in Iran currently leads to more conflicts and severe water sectoral competition. , Since the administrative water allocation is based on the low tariffs and not on market prices particularly in agricultural sector, the real value of water is not considered in the system of national account and monetary circular flow of economy. While water resources are the direct and indirect primary input of many commodities and services in the economy. One of the main strategies of coping with water scarcity is market-based allocation for making the highest value. The aim of this study is to analysis the welfare effect of water-based market allocation in the Iranian economy. According to backward and forward linkage effect of water sector on the economy, in this study the computable general equilibrium modeling has been used. In order to consider the real value of water, this study has been added raw water as the factor of production in the social accounting matrix. The results show that the creation of water market under water scarcity condition tended to respectively decreases and increases in the welfare of urban and rural households. Furthermore, the top deciles of rural household’s welfare have been increased in comparison to the lower deciles, which indicate the larger share of ownership of lands with water rights in the higher deciles

کلیدواژه‌ها [English]

Water Market
General equilibrium model
water scarcity
Household’s welfare
Water rent

مراجع

بهلولوند ع، صدر ک (1386) سنجش رقابت در بازار آب مجن. اقتصاد کشاورزی، سال 1، شماره 2: 63-80.

جعفری ع (1385) ارزش و هزینه کامل اب: مطالعه موری سد علویان. تحقیقات منابع آب ایران، سال 2، شماره 3: 1-12.

زرگرپور ر، نورزاد ع (1388) ارایه مدل مفهومی و تدوین الگوی مدل یکپارچه منابع آب با تاکید بر امنیت آبی کشور. تحقیقات منابع آب ایران، سال پنجم، شماره 3: 1-13.

کرامت زاده ع، چیذری ا ح، شرزهای غ (1390) نقش بازار آب در تعیین ارزش اقتصادی آب کشاورزی با رهیافت برنامه‌ریزی ریاضی اثباتی (PMP) (مطالعه موردی: اراضی پایین دست سد شیرین دره بجنورد). تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 42، شماره1: 29-44.

محمد ولی سامانی ج (1384) مدیریت منابع آب و توسعه پایدار، معاونت پژوهشی مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات زیر بنایی، 32 صفحه.

نیکوئی ع، نجفی ب (1390) آثار رفاهی برقراری بازار آب کشاورزی در ایران: مطالعه موردی شبکههای آبیاری اصفهان. اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال 19، شماره 76: 51-81.

یوسفی ع، خلیلیان خ، بلالی ح (1390) بررسی اهمیت راهبردی منابع آب در اقتصاد ایران با استفاده از الگوی تعادل عمومی. اقتصاد و توسعه کشاورزی، جلد 25، شماره 1: 109-120.

Bartelmus P, Stahmer C, Tongeren J (1991) Integrated environmental and economic accounting:a framework for an SNA satellite system. Review of Income and Wealth 37(2): 11-148.

Decaluwe B, Patry A, Savard L (1999) When water is no longer heaven sent: comparative pricing analysis in an AGE model. Laval - Recherche en Politique Economique.

Diao X, Roe T (2003) Can a water market avert the "double-whammy" of trade reform and lead to a "win-win" outcome?. Journal of Environmental Economics and Management 45(3): 708-723.

Dinar A, Rosegrant MW, Meinzen-Dick RS (1997) Water allocation mechanisms: principles and examples. World Bank Publications, 40p.

Ejaz Qureshi M, Proctor W, Young MD, Wittwer G (2012) The economic impact of increased water demand in australia: a computable general equilibrium analysis. Economic Papers: A Journal of Applied Economics and Policy 31(1): 87-102.

Falkenmark M (1994) The dangerous spiral: near-future risks for water-related eco-conflicts. In: Proc. of the ICRC Symposium Water and War: Symposium on Water in Armed Conflicts, 21-23 November, Montreux, Switzerland.

Fiorillo F, Palestrini A, Polidori P, Socci, C (2007) Modelling water policies with sustainability constraints: a dynamic accounting analysis. Ecological Economics 63(2-3): 392-402.

Gomez CM, Tirado D, Rey-Maquieira J (2004). Water exchanges versus water works: Insights from a computable general equilibrium model for the Balearic Islands. Water Resources Research 40(10): 10.1029/2004WR003235.

Goodman DJ (2000) More reservoirs or transfers? a computable general equilibrium analysis of projected water shortages in the Arkansas river basin. Journal of Agricultural and Resource Economics 25(2): 698-713.

Guan D, Hubacek K (2008) A new and integrated hydro-economic accounting and analytical framework for water resources: a case study for North China. Journal of Environmental Management 88(4): 1300-1313.

Kiani GH, Sadr K, Saleh I (2008) Modelling supply and demand functions in the water, market under uncertainty conditions. Environmental Sciences 5(2): 21-30.

Letsoalo A, Blignaut J, de Wet T, de Wit, M, Hess, S, Tol, R, van Heerden J (2007) Triple dividends of water consumption charges in South Africa. Water Resources Research 43(5): 10.1029/2005wr004076.

Löfgren H, Lee Harris R, Robinson S (2001) A standard computable general equilibrium (CGE) model in GAMS: International Food Policy Research Institute.

Page GW, Susskind L (2007) Five important themes in the special issue on planning for water. Journal of the American Planning Association 73(2): 141-145.

Seung CK, Harris TR, MacDiarmid TR, Shaw WD (1998) Economic impacts of water reallocation: a CGE analysis for the Walker river basin of Nevada and California. Journal of Regional Analysis and Policy 28(2): 13-34.

Shoven JB, Whalley J (1992) Applying general equilibrium. Cambridge University Press, UK, 312p.

Simonovic SP, and Fahmy H (1998) A new modeling approach for water resources policy analysis. Water Resources Research 35: 10.1029/1998wr900023.

Tsur Y (2004) Pricing irrigation water: principles and cases from developing countries. Resources for the Future, Washington DC, 336p.