تدوین سامانه اطلاعات مدیریت (MIS) برای تحلیل داده‌های کیفی رودخانه‌ها، مطالعه موردی: رودخانه‌های کارون - دز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد /و عضو هسته مرکزی قطب علمی مهندسی و مدیریت زیرساخت‌ها، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه تهران

2 استادیار /و عضو قطب علمی مهندسی و مدیریت زیرساخت‌ها، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه تهران

3 کارشناس ارشد مهندسی /آب، دانشگاه صنعتی امیر کبیر

4 کارشناس ارشد مهندسی /محیط زیست، دانشگاه صنعتی امیر کبیر

چکیده

سامانه‌ اطلاعات مدیریت1 (MIS) به عنوان ابزاری کارآمد در پردازش داده‌ها و تحلیل مسائل ساختاریافته2 محسوب می‌شوند. با توجه به اهمیت موضوع، در این مقاله ساختار یک سامانه اطلاعات مدیریت برای پشتیبانی کارشناسان و مدیران در مدیریت کیفی رودخانه‌ها ارائه شده است. این سامانه شامل پنج ماجول اصلی مدیریت داده‌ها، صحت‌سنجی داده‌های کیفی، فرایند تحلیل سلسله مراتبی، پهنه‌بندی کیفی و شبیه‌سازی کیفی و تخمین بارهای غیرنقطه‌ای می‌باشد که در قالب سه بخش اصلی مدیریت داده‌ها، برنامه‌های کاربردی و زیر سامانه ارتباط با کاربر، طراحی و تدوین شده است. ماجول صحت‌سنجی داده‌های کیفی، با استفاده از آزمون‌های آماری و با در نظر گرفتن همبستگی‌های منطقی بین متغیرهای کیفی، به صحت‌سنجی داده‌های ورودی به بانک اطلاعاتی می‌پردازد. ماجول فرایند تحلیل سلسله مراتبی، امکان رتبه‌بندی بخش‌های اصلی آلوده کننده رودخانه و رتبه‌بندی منابع آلاینده در بازه‌ها را فراهم می‌سازد. در ماجول پهنه‌بندی کیفی، هدف تعیین بازه‌های مشابه، با در نظر گرفتن مجموعه‌ای دلخواه از متغیرهای کیفی شاخص می‌باشد. به این منظور، روش خوشه‌بندی فازی با استفاده از ماتریس‌های تشابه به کار گرفته می‌شود. در این ماجول، امکان رتبه‌بندی بازه‌ها از نظر کیفیت آب و تعیین بازه‌های بحرانی فراهم می‌شود. در ماجول شبیه‌سازی کیفی، تغییرات زمانی و مکانی متغیر‌های کیفی در بازه‌های مختلف رودخانه، با استفاده از یک مدل شبیه‌سازی عددی ارائه می‌گردند. این ماجول همچنین تخمینی از بارهای آلودگی غیرنقطه‌ای را در بازه‌های مختلف سامانه‌ رودخانه‌ای به دست می‌دهد. سامانه اطلاعات مدیریت تدوین شده در این مقاله، در تحلیل داده‌های کیفی سامانه رودخانه‌ای کارون - دز به کار گرفته شده است. بانک‌ اطلاعاتی تهیه شده برای این سامانه، کلیه داده‌های کمی و کیفی موجود، مربوط به رودخانه‌های کارون و دز و منابع آلاینده آن‌ها را در بر می‌گیرد. نتایج تحلیل‌ها نشان‌دهنده کارایی مناسب این سامانه در پشتیبانی مدیریت کیفی رودخانه‌ها است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Development of a MIS for River Water Quality Data AnalysisCase Study: The Karoon and Dez Rivers

نویسندگان [English]

  • M Karamouz 1
  • R Kerachian 2
  • A Nikpanah 3
  • M Akhbari 4
1 Professor, School of Civil Engineering, University of Tehran, Tehran, Iran. Email:
2 Assistant Professor, School of Civil Engineering, University of Tehran, Tehran, Iran
3 - M.S. in Water Engineering, School of Civil and Environmental Engineering, Amirkabir University of Technology, Tehran, Iran.
4 M.S. in Environmental Engineering, School of Civil and Environmental Engineering, Amirkabir University of Technology, Tehran, Iran
چکیده [English]

Management Information Systems (MIS) are efficient tools for analyzing the structural problems in water resources and environmental systems management. This paper presents a MIS for river water quality data analysis. The MIS includes six modules, namely Data Management, Data Validation, Analytical Hierarchy Process, Water Quality Zoning, Water Quality Simulation, and Non-point Loads Estimation. The management of the data banks, statistical analysis and preparing different reports are the main tasks of the Data Management module. The Data Validation module uses statistical methods such as correlation analyses to verify and validate the input data related to the river water quantity and quality. Ranking pollution sources and determining their shares in river water pollution is done using the Analytical Hierarchy Process (AHP) module. The Water Quality Zoning module classifies the river reaches considering the concentration of different water quality variables. This module uses the fuzzy clustering method. In the proposed MIS, a river water quality simulation model is also used for determining the spatial and temporal variation of the water quality constituents in a river system. Finally, the characteristics of the non-point pollution sources are estimated using the Non-point Loads Estimation module. The proposed MIS has been used for water quality data analysis in the Karoon-DezRiver system in southwestern part of Iran. The results show that the MIS can effectively support decision-makers in managing water quality in this river system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Management Information Systems (MIS)
  • Water Quality Zoning
  • Water Quality
  • Analytical hierarchy process (AHP)
کارآموز، محمد و رضا کراچیان (1382) « برنامه‌ریزی و مدیریت کیفی سیستمهای منابع آب»، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر، 410 صفحه.
کارآموز، محمد، (1381)، «طرح جامع کاهش آلودگی آب رودخانه‌ کارون»، گزارش فنی، اداره کل حفاظت محیط زیست استان خوزستان.
مهندسین مشاور دزآب (1378)، «طرح ساماندهی رودخانه کارون - گزارش مدل‌سازی کیفی»، سازمان آب و برق خوزستان.
Camara, A. S., M. Cardoso daSilva, A. Camara Rodrigues, J. M. Remedio, P. P. Castro, M. J. Soares de Oliveira, and T. F. Fernandes (1990), "Decision Support System for Estuarine Water Quality Management", Journal of Water Resources Planning and Management, ASCE, Vol. 130, No.3.
Chen, C. W., J. Herr, L. Zimelis, R. A. Goldstein, and L. Olmsted (1999), "Decision Support System for Total Maximum Daily Load", Journal of Environmental Engineering, ASCE, Vol. 125, No7.
Chen ,W, J. Herr,. and L. Weintraub (2004), "Decision Support System for Stakeholder Involvement", Journal of Environmental Engineering, ASCE, Vol. 130, No 6.
Chapra, S. C., M. Boyer, and R. L. Runkel (1993), "Advanced Decision Support System for Environmental Simulation Modeling", Proceedings of ASCE 20th Anniversary Conference- Water Management in the 90s, A Time for Innovation.
Fedra, K., D. G. Jamieson (1996), "The Water Ware Decision Support System for River Basin Planning", Journal of Hydrology, Elsevier, 177, pp 177-198.
Jolma, A. (1994), "A Decision Support System for Real- Time Operation of A River System", Proceedings of the Second European Conference on Advances in Water Resources Technology and Management, Lisbon, Portugal, 14-18 June.
Karamouz, M., B. Zahraie and R. Kerachian (2003), “A Master Plan for Pollution Control: A Case Study for IsfahanProvince in Iran”, Water International, IWRA, Vol. 28, No. 4.
Karamouz, M., N. Mahjouri, and R. Kerachian (2005), “River Water Quality Zoning: A Case Study of Karoon-DezRiver System”, Iranian Journal of Public Health Science and Engineering, Vol. 1, No. 2, pp. 16-27.
Koncsos, L., E. Schutz (1995), "Application of a Comprehensive Decision Support System for the Water Quality Management of the River Ruhr,Germany", IAHS Publication, No. 231, Modeling and Management of Sustainable Basin-Scale Water Resource Systems,pp. 97-106.
Warwick, J. J., D. Cockrum, and M. Hovath (1997), "Estimating Non-Point-Source Loads And Associated Water Quality Impacts", Journal of Water Resources Planning and Management, ASCE, Vol. 123, No. 5.
Wang, P. (1983), "Theory of Fuzzy Sets and Application", Shanghai Science and Technology Publishers, Shanghai, China.