تحلیل اثرات خشکسالی‌های اخیر و کمبود آب دریاچة هامون بر کارکردهای اقتصادی سیستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار /جغرافیا دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

اصولاً در مناطق خشک به خصوص در نواحی‌‌ای که میزان ریزش‌های جوی آن ناچیز و معمولاً زیر 100 میلی‌متر  می‌باشد، وجود منابع آب زیر زمینی و یا آبهای سطحی که خارج از این نواحی به آن وارد می‌شود، نقشی اساسی بر کارکردهای اقتصادی- اجتماعی این سرزمین‌ها داشته و دارد. دریاچة هامون در سیستان و کارکردهای حاصل از وجود آن در این ناحیه با توجه به عدم وجود منابع آب زیر زمینی ، تقریباً به نوعی کل منطقه را متأثر نموده و در مواقع پرآبی و کم‌آبی اثرات زیادی بر بافت و ساخت اقتصادی- اجتماعی و اکولوژیک سیستان بر جای گذاشته و می‌گذارد. به طوریکه طی 10 سال اخیر بر اثر خشکسالی در منطقه و خشکیدن دریاچه هامون و از بین رفتن نیزارهای آن، این دریاچه که روزگاری بیش از 42 تختک (جزیره‌های کوچک در دریاچه) را مستقیماً در دل خود جای داده و بیش از 90 هزار رأس گاو را بطور کامل تعلیف می نموده و 80 روستای حاشیۀ دریاچه نیز با بیش از 24 هزار رأس گاو، حدود 50 درصد از علوفۀ دامی‌شان را به این دریاچه وابسته بوده‌اند، همچنین بیش از 1350 خانوار صیاد ، شکارچی و حصیر باف با شکار بیش از 470 هزار قطعه پرنده، 15 هزار تن ماهی و بافت بیش از 30 میلیون متر مربع حصیر حاصل از نی این دریاچه مستقیماً به آن وابسته بوده‌اند؛ اینک پس از خشکیدن دریاچۀ هامون عملاً کلیه کارکردهای فوق‌الذکر از چرخۀ اقتصادی منطقه خارج گردیده، در عین حال ما به ازاء ریالی کارکردهای فوق نیز می‌بایست جهت جایگزینی آن به خارج از منطقه پرداخت گردد . حال با توجه به ته‌نشین شدن میلیاردها متر مکعب رسوب در بستر آن، لازم است که نسبت به لایروبی حداقل بخشهایی از بستر دریاچه اقدام گردد تا بدینوسیله هم امکان احیاء مجدد کارکردهای اقتصادی دریاچه فراهم شده و هم امکان آبگیری مناسب دریاچه بخصوص در سالهای پر آبی از یک سو و تعدیل خطر سیل و سیل خیزی در سیستان، از سوی دیگر مهیا گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Recent Droughts and Lack of Water in Hamoon Lake on Sistan Economic Functions

نویسنده [English]

  • I Ebrahimzadeh
Assistant Professor, Dept. of Geography Sistan and Baluchestan University, zahedan, Iran
چکیده [English]

In areas with the relative annual precipitation of less than 100 ml, shallow waters, the underground sources of water, and other flow from the surroundings play a fundamental role on socio-economic condition of the regions. In the absence of the underground resources in Sistan province, southwestern Iran,  amplified the role of Hamoon Lake. In fact, the wet and dry periods have largely influenced the socio-economical and the ecological aspects of this region. Hamoon lake consists of over 42 small islands which serves as the main food source of over 90000 cows. Besides, more than 80 villages are to a great extent dependent on this lake. Hunting and fishing is the main job in this area. Over 470000 various types of birds and more than 15000 tons of fish are hunted annually. Weaving of 30000000 square meters of mat is also a dominant job in the area. During the last 10 years the prevailing drought caused the Hamoon lake to dry up and the whole rush to be swept away. The whole socio-economic condition is significantly affected by this event. At present, not only are the inhabitants been deprived of benefiting from their natural resources, but they should also find alternative sources of income. The economical revival of the region strongly depends on the rehabilitation of Hamoon Lake. A task which to the policy makers looks almost impossible.

 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dry regions
  • Hamoon Lake
  • Drought
  • Economical functions
  • Sistan
ابراهیم‌زاده، ع. (1379)، "تحلیلی منطقه‌ای از روابط شهری و روستایی در سیستان"، رساله دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری  - منطقه‌ای، دانشگاه اصفهان.
ابراهیم‌زاده، ع. (1375)، "دریاچۀ هامون و نقش حیاتی آن در مسائل اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیک سیستان"، مجموعه مقالات اولین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران، جلد دوم، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان.
سیستانی، م. ح. (1344)، "احیاء الملوک"، به اهتمام منوچهر      ستوده، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران.
لشکری‌پور، غ. و غفوری، م. (1377)، "فرسایش و پیشروی رودخانه شیله و نابودی دریاچه هامون"، مجله محقیقات جغرافیایی، شماره 50-49، مشهد، صص 255-243.
ماکوئی، ج. (1367)، "تعیین سطح نیزارهای دریاچۀ هامون و تغییرات سطح آن با استفاده از اطلاعات ماهواره‌ای"، سازمان برنامه و بودجه، نشریۀ شماره 56  .
منصوری، ج. (1366)، "تالاب هامون، بررسیهای اکولوژیک"، تختک‌نشینان دریاچۀ هامون، سازمان برنامه و بودجه سیستان و بلوچستان، نشریه شماره 33.
نوری، غ. (1377)، "بررسی و تعیین پراکنش زیستی پرندگان، مهاجر و آبزی تالاب هامون"، طرح پژوهشی، حوزه معاونت پژوهشی دانشگاه سیستان و بلوچستان.