نوع مقاله : ویژه نامه تخصصی آب زیرزمینی
نویسندگان
1
استادیار گروه عمران، دانشکده مهندسی، دانشگاه تربت حیدریه، تربت حیدریه، ایران
2
دانشگاه حکیم سبزواری
3
دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه مهندسی عمران، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه حکیم سبزواری
4
محقق پسادکتری، گروه مهندسی عمران و محیط زیست، دانشگاه علم و صنعت نروژ، تروندهایم، نروژ
5
پسادکتری دانشگاه آنتاریوی غربی
چکیده
در سال‌های اخیر، افزایش تقاضا برای بهره‌برداری از منابع مشترک آب زیرزمینی و حکمرانی نامناسب در تخصیص این منابع محدود، منجر به افزایش تعارضات میان ذی‌نفعان در مناطق مختلف جهان شده است. از این رو، با توجه به غالب بودن نیازهای آبی بر منابع قابل‌برداشت آبخوان‌ها، توسعه ساختاری مناسب برای بازتخصیص این منابع مشترک مبتنی بر اتفاق‌نظر میان ذی‌نفعان ضروری است. یکی از رویکرد‌های پُرکاربرد در این زمینه استفاده از روش نظریه ورشکستگی، به عنوان زیرمجموعه‌ای از نظریه بازی‌ها است. تاکنون از این رویکرد عمدتاً در بازتخصیص منابع آب سطحی استفاده شده است. در این پژوهش، چارچوبی مدون برای اعمال وزن ذی‌نفعان در روند بازتخصیص منابع آبخوان مشترک پیشنهاد شده است که منجر به بازتوزیع عادلانه‌تر منابع مذکور در شرایط ورشکستگی خواهد شد. وزن‌دهی به ذی‌نفعان در پژوهش حاضر بر اساس تعریف و استخراج معیارهای توسعه پایدار در حوزه‌های کشاورزی، شرب و صنعت و در قالب روش تحلیل سلسله مراتبی انجام پذیرفت. با استفاده از کاربردی‌ترین روش‌های نظریه ورشکستگی از قبیل روش‌های تناسب(PRO) ، مقید به سود یکسان (CEA)، مقید به ضرر یکسان (CEL) و مقید به ضرر یکسان اصلاح‌شده (MCEL) بصورت وزن‌دار، بازتخصیص منابع آبخوان مشترک نیشابور-سبزوار-عطائیه، به عنوان یکی از مناطق دارای شرایط بحرانی ورشکستگی در ایران، انجام پذیرفت. تحلیل نتایج حاکی از آن است که برمبنای شاخص پایداری تخصیص ورشکستگی، روش وزن‌دار CEA، روش برگزیده برای بازتخصیص منابع این آبخوان مشترک است. برمبنای این روش، دشت‌‌های نیشابور، سبزوار و عطائیه می‌توانند به ترتیب %39، %68 و %45 از تقاضای خود را دریافت کنند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Development of a model for reallocation of shared aquifer resources among stakeholders based on the bankruptcy approach; Case study of Neyshabour-Sabzevar-Ataiyeh
نویسندگان [English]
-
Ehsan Bahrami Jovein
1
-
Reza Javidi Sabbaghian
2
-
Mohamad Ali Tolouei Virani
3
-
Bardia Roghani
4
-
mohammad fereshtehpour
5
1
Assistant professor
Dept. of Civil Engineering
University of Torbat Heydarieh
2
Department of Civil Engineering, Hydraulics and Water Resources Management, Technical Engineering Hall, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Islamic Republic of Iran
3
Master student, Department of Civil Engineering, Faculty of Technical Engineering, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran
4
Postdoc fellow, Department of Civil and Environmental Engineering, Norwegian University of Science and Technology (NTNU), Trondheim, Norway
5
Postdoctoral Associate at University of Western Ontario
چکیده [English]
In recent years, the increase in the shared groundwater resources’ demand and inappropriate governance in the limited resources’ allocation has led to the increase in stakeholders’ conflicts in several regions of the world. Therefore, due to the dominance of water demand over the aquifer resources, it is necessary to develop an appropriate framework for reallocation of shared aquifer resources based on the consensus among stakeholders. Accordingly, one of the widely-used approaches, is the Bankruptcy Theory, as a subset of the Game Theory. So far, this approach has been used commonly in the reallocation of surface water resources. In this research, after introduction and evaluation of the most important bankruptcy methods, the Neyshabour-Sabzevar-Ataiyeh shared aquifer, as one of the most important study areas with the critical bankruptcy conditions in Iran, were reallocated among the stakeholders. Accordingly, in the proposed approach, the stakeholders’ weights were estimated using the Hierarchical Analysis Process (AHP), considering the most important agricultural, drinking, and industrial sustainable development criteria. Then, the weighted form of the most practical bankruptcy methods, such as Principle of Proportionality (PRO), Constrained Equal Awards (CEA), Constrained Equal Losses (CEL) and Modified Constrained Equal Losses (MCEL) methodologies, the shared aquifer was reallocated among the stakeholders. The results indicate that based on the Bankruptcy Allocation sustainability index, the weighted CEA is selected for reallocating the shared aquifer among the stakeholders. According to the output related to this method, Neyshabour, Sabzevar and Ataiyeh plains can receive 39%, 68% and 45% of the total of their demand, respectively.
کلیدواژه‌ها [English]
-
Shared groundwater aquifer
-
Reallocation model
-
Bankruptcy approach
-
Hierarchical analysis prosses
)