استفاده از رویکرد هیدرولوژی اجتماعی در ارزیابی اثر رفتار مصرف آبی کشاورزان بر منابع آب سطحی و زیرزمینی در شرایط تغییر اقلیم (مطالعه موردی دشت مهاباد، حوضه آبریز دریاچه ارومیه)

جوان صالحی, مریم; شوریان, مجتبی

استفاده از رویکرد هیدرولوژی اجتماعی در ارزیابی اثر رفتار مصرف آبی کشاورزان بر منابع آب سطحی و زیرزمینی در شرایط تغییر اقلیم (مطالعه موردی دشت مهاباد، حوضه آبریز دریاچه ارومیه)

نوع مقاله : ویژه نامه دریاچه ارومیه

نویسندگان

¹ دانشکده مهندسی عمران، آب و محیط زیست،دانشگاه شهید بهشتی

² دانشکده مهندسی عمران، آب و محیط زیست، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

هدف از این تحقیق بررسی اثرات فعالیت‌های انسانی، نحوه شکل‌گیری و تغییر رفتار مصرفی کشاورزانی است که از منابع آب سطحی و زیرزمینی دشت مهاباد برای آبیاری زمین‌های خود استفاده می‌کنند. بدین منظور ابتدا یک مدل جامع هیدرولوژیکی با تلفیق مدل‌های SWAT و MODFLOW برای شبیه‌سازی منابع آب سطحی و زیرزمینی توسعه داده شده است. در ادامه با کمک علم روانشناسی و استفاده از تئوری ارزش- عقیده- هنجار (Value-Belief-Norm Theory) عوامل موثر در رفتار مصرف آبی کشاورزان شناسایی شده و در نهایت با ترکیب مدل SWAT-MODFLOW و مدل عامل‌بنیان (Agent-Based Model) مبتنی بر تئوری VBN، الگوی رفتاری کشاورزان در انتخاب نوع کشت و شیوه آبیاری شبیه‌سازی شده است. در ادامه، با استفاده از داده‌های تغییر اقلیم گزارش ششم IPCC و تعریف دو سناریو خوشبینانه SSP1-2.6 و SSP5-8.5 از مدلACCESS-CM2 پاسخ مدل هیدرولوژی اجتماعی توسعه داده شده در افق برنامه‌ریزی تحلیل و بررسی شد. نتایج بیانگر این بودند که آن دسته از کشاورزان که زیر خط فقر هستند با انتخاب محصولات پرسود برای زراعت، سعی در بهبود بخشیدن به وضعیت نامطلوب اقتصادی خود دارند. لذا در صورت ادامه وضعیت موجود در منطقه و بدون ایجاد تغییر اساسی در سیاستهای مدیریتی در آینده، تغییر اقلیم باعث کاهش سود بخش کشاورزی شده و الگوی کشت به سمت محصولات با سود بالا و در عین حال پر آب‌ بر تغییر خواهد یافت. نتایج تحقیق حاضر را میتوان برای سیاستگذاریهای آینده مد نظر قرار داد و تخمین زد که چگونه ایجاد تغییرات در عوامل اقتصادی و روانی کشاورزان بر احیای دریاچه ارومیه اثر می گذارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مدیریت منابع آب

عنوان مقاله [English]

Application of the Socio-Hydrology Approach for Evaluating the Impacts of Farmers’ Activities on Surface and Groundwater Resources in Climate Change Condition (Case Study: Mahabad Plain, Urmia Lake Basin)

نویسندگان [English]

Maryam Javansalehi ¹
Mojtaba Shourian ²

¹ Faculty of Civil, Water and Environmental Eng,, Shahid Beheshti University

² Faculty of Civil, Water and Environmental Eng., Shahid Beheshti University

چکیده [English]

The purpose of this research is to investigate the effects of agricultural activities and changing the consumption behavior of farmers who use the surface and groundwater flow of the Mahabad river basin to irrigate their lands. For this purpose, a comprehensive hydrological model has been developed by integrated SWAT and MODFLOW models in order to simulate the surface and groundwater. In the following, using the value-belief-norm theory, the effective factors in farmers' consumption behavior were identified. then the proposed agent-based modeling based on the theory of Value-Belief-Norm (VBN) and hydrological model (SWAT-MODFLOW) tightly coupled to account for agents’ behaviors. Also, using climate change data from the CMIP6 report and defining two optimistic scenarios SSP1-2.6 and SSP5-8.5 from the ACCESS-CM2 model, the response of the hydrological-social model developed in the future was analyzed and investigated. The outputs of the simulation model showed that many farmers in the basin, especially those who have small land, are below the poverty threshold. For this reason, those farmers try to improve their unfavorable economic or livelihood situation by choosing profitable crops for farming. Totally, the modeling outcomes could improve our understanding of the role of human activities in hydrological cycles, and provide useful information for water managers. The outcomes of this study could be effective for policymaking in the future with the aim of restoration of Urmia Lake taking into account the farmers’ conditions and their decision-making processes.

کلیدواژه‌ها [English]